جفت چیست؟

جفت (یا کوریون)

اندامی حیاتی در دوران بارداری است که بین جنین و دیواره رحم مادر قرار دارد. جفت نقش‌های مختلفی در تأمین بقا و رشد جنین ایفا می‌کند. در زیر به برخی از ویژگی‌ها و عملکردهای جفت می‌پردازیم:

ساختار جفت:

1. کوریون و آمنیون: جفت از دو بخش اصلی تشکیل شده است: کوریون، که لایه خارجی جفت است و به دیواره رحم متصل می‌شود، و آمنیون، که حاوی مایع آمنیوتیک است و جنین را احاطه می‌کند.
2. عروق خونی: جفت شامل شبکه‌ای از عروق خونی است که خون مادر را به جنین منتقل می‌کند. این عروق به انتقال اکسیژن و مواد مغذی کمک می‌کنند.
3. وزن و اندازه: جفت معمولاً در انتهای بارداری وزن بیشتری به خود می‌گیرد و می‌تواند به حدود ۵۰۰ گرم و قطر حدود ۲۵ سانتی‌متر برسد.
4. 

عملکردهای جفت:

1. تأمین مواد مغذی: جفت وظیفه‌ تأمین اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز جنین را برعهده دارد. این مواد از خون مادر به خون جنین منتقل می‌شوند.
2. حمایت از جنین: جفت همچنین به عنوان یک سپر محافظ عمل می‌کند و جنین را از آسیب‌های فیزیکی و عفونت‌ها محافظت می‌کند.
3. ترشح هورمون‌ها: جفت هورمون‌های مهمی را ترشح می‌کند، از جمله هورمون پروژسترون و هورمون گنادوتروپین کوریونیک انسانی (hCG) که برای حفظ بارداری لازم هستند.
4. پاکسازی مواد زائد: جفت مسئول حذف مواد زائد جنین از خون او به خون مادر است.

نحوه انجام نمونه برداری از پرزهای جفتی

برای نمونه برداری پزشک ابتدا از بی حسی موضعی استفاده می کند. سپس بر روی شکم یک سوراخ ریز ایجاد نموده و یک سوزن کوچک را وارد شکم می کند. سپس این سوزن وارد رحم می شود، و به کمک سرنگ بخشی از پرزهای جفتی برداشت می شوند. در زمان حرکت سوزن از شکم به سمت رحم، پزشک با دستگاه سونوگرافی مسیر آن را مد نظر دارد، تا از بروز مشکل جلوگیری کند. پس از برداشت نمونه از پرزهای جفتی، پزشک آن ها را به آزمایشگاه می فرستند، تا مورد بررسی قرار گیرند.


این روش شباهت بسیار زیادی به تست آمنیوسنتز دارد. با این تفاوت که در این تست به جای مایع آمنیوتیک از پرزهای جفتی نمونه برداری می شود. این تست معمولا کمی دردناک خواهد بود. اما زمان آن به قدری کوتاه است که درد آن قابل تحمل خواهد بود. نمونه برداری حدود نیم ساعت به طول می انجامد. نتایج این آزمایش نیز حدود دو هفته بعد آماده خواهند گردید.

انجام نمونه برداری پرزهای جفتی به چه کسانی پیشنهاد می شود؟
نمونه برداری از پرزهای جفتی معمولا به کسانی توصیه می شود، که دارای شرایط خاصی هستند. در واقع وجود این شرایط باعث می شوند که احتمال وجود اختلالات ژنتیکی و مادرزادی در جنین افزایش یابد. به همین علت پزشک به این افراد انجام این تست را توصیه می کند. به طور کلی انجام این آزمایش به افراد زیر توصیه می شود:

بارداری در سن بالاتر از ۳۵سال
وقتی سن خانم ها از سی و پنج سال بالاتر می رود، درصد موفقیت بارداری آن ها کمی کاهش می یابد. در این سن اگر فرد باردار شود، احتمال وجود اختلالات کروموزومی در جنین او بسیار بالا است. به همین دلیل باید حتما تست نمونه برداری را انجام دهد.

سابقه بیماری های ژنتیکی در خانواده
از دیگر مواردی که باعث می شود، انجام تست برداشت نمونه از پرزهای جفتی برای افراد الزامی شود، سابقه بیماری ژنتیکی و مادرزادی در خانواده آن ها است. گاهی ممکن است در خانواده پدر یا مادر جنین سابقه بیماری های ژنتیکی و مادرزادی وجود داشته باشد. در این صورت احتمال انتقال ژن این اختلالات به جنین نیز وجود دارد. در نتیجه افرادی که چنین سابقه ای در خانواده خود دارند، باید انجام این تست را جدی بگیرند.

وجود نتایج غیر طبیعی در غربالگری بارداری
غربالگری های بارداری و آزمایش سونوگرافی نتایجی دارند، که توسط پزشک بررسی می شوند. اگر این نتایج از نظر پزشک غیر عادی و غیر طبیعی باشند، انجام نمونه برداری از پرزهای جفتی الزامی است.

مراقبت های لازم بعد از نمونه برداری از پرز های جفتی
بعد از انجام تست نمونه برداری پرزهای جفتی فرد باید تحت مراقبت های ویژه ای قرار گیرد. این مراقبت ها باعث کوتاه شدن دوره نقاهت می شوند. این مراقبت ها به شرح زیر هستند:

افراد باید پس از انجام این تست حدود سه روز استراحت کنند.
پس از انجام این‌ تست تا مدت زمان سه روز، فرد نباید ورزش کند و یا فعالیت فیزیکی سنگین داشته باشد.
تا سه الی چهار روز بعد از نمونه برداری  افراد باید از برقراری ارتباط جنسی خودداری کنند.
آیا نمونه برداری از پرزهای جفتی خطر دارد؟
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی مانند هر روش پزشکی دیگر، خطرات و عوارض خاص خود را دارد.


یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها، خطر سقط جنین است. تحقیقات نشان می‌دهد که خطر سقط جنین پس از انجام CVS ممکن است حدود 1 در 100 تا 1 در 200 باشد.
مانند هر نوع عمل جراحی، خطر عفونت در محل نمونه‌برداری وجود دارد. این عفونت می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد.
در موارد نادر، ممکن است آسیب فیزیکی به جنین یا جفت وارد شود.
خونریزی خفیف یا متوسط بعد از انجام CVS احتمال دارد رخ دهد. در موارد نادر، خونریزی می‌تواند شدید باشد و نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشد.
بعد از عمل، برخی از زنان احتمال دارد خونریزی واژینال خفیف را تجربه کنند که اصولا نگران‌کننده نیست، اما در صورت ادامه یا شدت‌یافتن، نیاز به بررسی پزشکی دارد.
با وجود این خطرات، بسیاری از پزشکان و متخصصان بهداشت، این نمونه برداری را به عنوان یک ابزار مفید برای تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌های ژنتیکی و ارائه اطلاعات حیاتی درباره سلامت جنین توصیه می‌کنند. قبل از انجام این روش، مشاوره با پزشک و بررسی مزایا و خطرات می‌تواند به تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند.

چه زمانی باید برای نمونه برداری از پرزهای جفتی اقدام کرد؟
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی در دوره‌های خاصی از بارداری انجام می‌شود. بین هفته‌های 10 تا 13 بارداری بهترین زمان برای انجام CVS است. در این دوره، جفت به اندازه کافی رشد کرده است و نمونه‌برداری از پرزهای جفتی به‌راحتی امکان‌پذیر است.

در صورتی که عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی، نتایج غیرطبیعی در آزمایش‌های غربالگری یا سایر نگرانی‌های پزشکی وجود داشته باشد، پزشک CVS را در این دوره پیشنهاد می کند.

CVS یک روش مهم برای تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌های ژنتیکی است و انجام آن در زمان مناسب می‌تواند به والدین در تصمیم‌گیری‌های آینده کمک کند. قبل از انجام این روش، مشاوره دقیق با پزشک و درک کامل از روند و نتایج آن ضروری است.

سوالات متداول نمونه برداری از پرزهای جفتی
نتایج CVS چه زمانی آماده می‌شود؟
نتایج آزمایش اصولا ظرف یک هفته تا دو هفته پس از انجام CVS به‌دست می‌آید. در موارد خاص، نتایج سریع‌تر نیز ممکن است در دسترس باشد.

CVS به من کمک می‌کند تا از چه مشکلات ژنتیکی مطلع شوم؟
CVS به شما کمک می‌کند تا از ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون و دیگر اختلالات کروموزومی مطلع شوید و بر اساس نتایج آن تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام دهید.

در نهایت…

نمونه‌برداری از پرزهای جفتی یک روش تشخیصی ارزشمند در دوران بارداری است که امکان شناسایی زودهنگام ناهنجاری‌های ژنتیکی را فراهم می‌کند. این روش به طور معمول بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود و به والدین کمک می‌کند تا از سلامت جنین مطلع شوند. هرچند خطراتی مانند سقط جنین و عفونت وجود دارد، اما با مشاوره دقیق و تصمیم‌گیری آگاهانه، می‌توان از مزایای این روش بهره‌مند شد.

مشکلات و اختلالات جفت:

• پلاسماند بلاسیون: به حالت غیرطبیعی جفت اشاره دارد که می‌تواند به عوارض خطرناکی منجر شود.
• جفت سر راهی: وضعیتی که در آن جفت در محل نامناسبی قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث خونریزی و مشکلات هنگام زایمان شود.

انواع اختلالات شکلی و ساختاری جفت
شکل جفت، نحوه ورود رگ‌های خونی به جفت، جایگیری رگ‌های خونی در جفت، تعداد جفت، اندازه، ضخامت جفت و سن جفت هر کدام باعث ایجاد اختلالاتی در ساختار و شکل جفت می‌شود. جفت در حالت طبیعی (دیسک مانند، پنکیک شکل)، رگ‌های خونی درون بندناف قرار می‌گیرند و از بخش مرکزی وارد جفت می‌شوند. جفت ساختاری یک تکه دارد و فاقد هر گونه منفذ یا سوراخ است. وزن جفت و ضخامت آن در هر بانو بارداری متفاوت است اما میانگین ضخامت جفت ۲ تا ۴ سانتی‌متر است.

ناهنجاری‌های ساختاری و شکلی جفت عبارت هستند از:

تعداد لوب جفت: جفت در حالت طبیعی یک تکه و دیسک مانند است. اما سایر حالت‌ها جز اختلالات و ناهنجاری‌های جفت محسوب می‌شود.
جفت دو لبی، دو قسمتی Bilobed Placenta (Bipartite Placenta, Placenta Duplex)
جفت چند لوبی
جفت با لب فرعی
تعداد جفت: در بارداری تک قلویی یک جفت تشکیل می‌شود و در بارداری‌های دو قلویی و چند قلویی ممکن است جفت مشترک و یا به تعداد قل‌ها جفت تشکیل شود بستگی به همسان یا ناهمسان بودند جنین‌ها دارد. در ناهنجاری مربوط به جفت گاه یک جفت کاذب که عملکردی هم ندارد ایجاد می‌شود.
جفت سوسنتوریتی (لب دار) Succenturiate Placenta
جفت اکستراکوریال Extrachorial placenta
جفت دایره‌‌ای (جفت حلقوی، جفت خندقی، جفت دوری، جفت دور چشمی) Placenta Circumvallate
جفت حاشیه‌ای Circummarginate Placenta
نوع غشا و جداره جفت: که به ناهنجاری مربوط آن جفت غشایی یا جفت ممبراسه Placenta Membranacea به دو صورت کلی و جزئی می‌باشد.
غشاء جفت منتشره Diffuse Placenta Membranacea
غشاء جفت جزئی Partial Placenta Membranacea
ورود بند ناف به جفت درست در مرکز صورت می‌گیرد، اگر بند ناف غیر از مرکز وارد جفت شود ناهنجاری جفت راکتی Battledore Placenta را ایجاد می‌کند.
بندناف حاشیه‌ای Marginal Cord Insertion که به آن جفت راکتی نیز می‌گویند.
بند ناف متورم Velamentous Cord Insertion که به آن جفت بادبزنی نیز می‌گویند.
جفت فنستراتا (جفت غربالی) Placenta Fenestrata دیواره جفت یک بخشی نبوده و ممکن است دارای سوراخ یا منفذ باشد.
جفت پلاسنتومگالی یا جفت بزرگ شده  Placenta Placentomegaly
جفت دو لوبی  Bilobed Placenta  

جفت دولوبی (جفت بیلوبات، جفت دو قسمتی، جفت دوبلکس) جفتی است با دو لوب تقریباً هم اندازه که توسط یک غشاء از هم جدا شده‌اند. در جفت دولوبی، اندازه دو لوب یکسان است. بند ناف ممکن است در هر یک از لوب‌ها، به شکل ماهیچه‌ای یا در بین لوب‌ها وارد شود. در حالی که خطر افزایش ناهنجاری‌های جنینی با این ناهنجاری جفتی وجود ندارد، جفت دوبله می‌تواند با خونریزی سه ماهه اول، پلی هیدرآمنیوس، جدا شدن جفت و جفت باقی مانده همراه باشد. جفت با بیش از دو لوب نادر است و به آن جفت چند لوبی می‌گویند.

جفت سوسنتوریتی (لب دار)  Succenturiate Placenta

جفت سوسنتوریتی وضعیتی است که در آن یک یا چند لوب جانبی در غشاها جدا از بدنه جفت اصلی که عروق منشأ جنینی معمولاً آن‌ها را به جفت متصل می‌کنند، ایجاد می‌شود. این یک نوع جفت کوچک‌تر از جفت دولوبی است. رگ‌ها فقط توسط غشاهای ارتباطی پشتیبانی می‌شوند. اگر غشاهای ارتباط دهنده عروق نداشته باشند به آن سوپوری جفت می‌گویند. این وضعیت در ۵ درصد جفت‌ها رخ می‌دهد. بالا رفتن سن مادر و لقاح آزمایشگاهی از عوامل خطر جفت سوسنچرییت هستند. سایر عواملی که منجر به جفت ساکسنتوریات می‌شوند عبارت هستند از: کاشت روی لیومیوم‌ها، در نواحی جراحی قبلی، در قرنیه یا روی دهانه رحم، همچنین ممکن است یک جفت فرعی پس از زایمان در رحم باقی بماند و موجب خونریزی پس از زایمان و حتی عفونت در دوره نفاس (بعد از زایمان) شود. برای شناسایی این وضعیت می‌توان از سونوگرافی، به ویژه داپلر رنگی استفاده کرد. خطرات جفت سرراهی و جفت باقیمانده مانند جفت دولوبی و چندلوبی با این وضعیت افزایش می‌یابد.

جفت اکستراکوریال  Extrachorial Placenta

جفت دایره‌ای یک جفت حلقوی شکل، جفت خندقی (Circumvallate Placenta) و یا جفت دوری، این جفت با لبه‌های برآمده است که از یک چین مضاعف کوریون، آمنیون، دسیدوای دژنره شده و رسوبات فیبرین تشکیل شده است. در این حالت صفحه کوریونی یا جنینی کوچک‌تر از صفحه پایه است و به همین دلیل چند میلی‌متر از اطراف جفت، بدون پوشش می‌ماند، در نتیجه هماتوم در حاشیه جفت باقی می‌ماند. در داخل حلقه، سطح جنین ظاهر معمولی دارد با این تفاوت که عروق بزرگ به طور ناگهانی در حاشیه حلقه ختم می‌شوند. جفت دور کمر به دلیل افزایش خطر خونریزی واژینال که در سه ماهه اول شروع می‌شود، پارگی زودرس غشاها (PROM)، زایمان زودرس، نارسایی جفت و جدا شدن جفت، با پیامدهای بارداری ضعیف همراه است. تشخیص این بیماری در دوران بارداری دشوار است و اغلب با بررسی بصری جفت پس از زایمان انجام می‌شود.

جفت حاشیه‌ای (Circummarginate Placenta) یک جفت خارج از کوریون شبیه جفت دوری (جفت خندقی) است با این تفاوت که انتقال از کوریون غشایی به پرز صاف است. این فرم از نظر بالینی بی‌اهمیت است.


جفت ممبراسه  Placenta Membranacea

جفت ممبراسه یک ناهنجاری جفت نادر است که در آن پرزهای کوریونی غشاهای جنین را به طور کامل (غشاء جفت منتشر Diffuse Placenta Membranacea) یا به طور جزئی (غشای جفت جزئی Partial Placenta Membranacea) می‌پوشانند و جفت به عنوان یک ساختار نازک ایجاد می‌شود که کل محیط کوریون را اشغال می‌کند. از نظر بالینی، این ناهنجاری می‌تواند با خونریزی واژینال در سه ماهه دوم یا سوم بروز کند که اغلب بدون درد یا در حین زایمان است. سایر ناهنجاری‌های جفت، مانند جفت سرراهی و جفت آکرتا، می‌توانند با این وضعیت مرتبط باشند. سونوگرافی به عنوان یک ابزار تشخیصی برای این بیماری گزارش شده است، اما به دلیل نادر بودن آن، اطلاعاتی در مورد حساسیت و ویژگی آن وجود ندارد. جفت حلقه‌ای شکل یک جفت حلقوی شکل است که گونه‌ای از جفت ممبراسه است. گاهی اوقات ممکن است یک حلقه کامل از بافت جفت باشد، اما اغلب، آتروفی بافت در بخشی از حلقه منجر به شکل نعل اسبی می‌شود. بروز این ناهنجاری جفت کمتر از ۱ در ۶۰۰۰ است. در این نوع جفت احتمال چسبندگی جفت بالا است. جفت حلقه‌ای شکل می‌تواند باعث خونریزی قبل از زایمان و پس از زایمان و همچنین محدودیت رشد جنین شود.

جفت فنستراتا (جفت غربالی یا مشبک)  Placenta Fenestrata

جفت فنستراتا یا جفت منفذ دار یک بیماری نادر است که در آن قسمت مرکزی جفت دیسک مانند از بین رفته است. به ندرت، ممکن است یک سوراخ واقعی در جفت وجود داشته باشد، اما بیشتر اوقات، این نقص بافت پرزی جفت را درگیر می‌کند و صفحه کوریونی دست نخورده باقی می‌ماند. در هنگام زایمان، دیدن این جفت ممکن است باعث نگرانی برای پزشکان شود که شاید مقداری از جفت در بدن مادر باقی مانده باشد.