HLA چیست؟

بررسی تخصصی سیستم HLA (لوکوس‌های A، B، DR) با روش High Resolution

HLA چیست؟

HLA (Human Leukocyte Antigen) یک سیستم ژنتیکی پیچیده در کروموزوم 6 انسان است که نقش حیاتی در تنظیم پاسخ ایمنی بدن دارد. این آنتی‌ژن‌ها بر سطح سلول‌ها بیان می‌شوند و وظیفه شناسایی خودی از غیرخودی را به عهده دارند. به همین دلیل، تعیین دقیق نوع HLA در مواردی مانند پیوند اعضا، پیوند مغز استخوان، تشخیص بیماری‌های خودایمنی و ژنتیکی بسیار اهمیت دارد.

مهم‌ترین لوکوس‌های HLA در پیوند

در حوزه پیوند، سه لوکوس اصلی که بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

• HLA-A
• HLA-B
• HLA-DR

این لوکوس‌ها بیشترین تاثیر را در سازگاری بین اهداکننده و گیرنده پیوند دارند.

HLA Typing با روش High Resolution

در روش High Resolution Typing، تعیین نوع دقیق HLA با استفاده از توالی‌یابی DNA انجام می‌شود. برخلاف روش‌های قدیمی‌تر (مانند SSO یا SSP) که فقط نوع کلی آلل را مشخص می‌کردند، High Resolution به ما امکان می‌دهد اختلافات تک‌نوکلئوتیدی بین آلل‌ها را نیز شناسایی کنیم.

تکنیک‌های رایج High Resolution:

1. SBT (Sequencing-Based Typing): استفاده از توالی‌یابی Sanger یا NGS برای تعیین دقیق آلل‌ها
2. NGS (Next Generation Sequencing): دقیق‌ترین و پرکاربردترین روش در حال حاضر
3. Real-Time PCR با کیت‌های اختصاصی High-Res: برای برخی لوکوس‌ها

کاربردهای بالینی HLA Typing

• پیوند مغز استخوان و پیوند عضو: سازگاری بین دهنده و گیرنده برای کاهش خطر رد پیوند
• تشخیص بیماری‌های خودایمنی: مانند دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک
• پیش‌بینی واکنش‌های دارویی: مانند حساسیت به داروی آلوپورینول (HLA-B58:01) یا کاربامازپین (HLA-B15:02)
• مطالعات جمعیت‌شناسی و ژنتیک پزشکی

مزایا و معایب High Resolution HLA Typing

✅ مزایا:

• دقت بسیار بالا
• تشخیص دقیق آلل‌ها برای پیوند موفق
• افزایش اطمینان در مشاوره ژنتیکی
• مناسب برای بانک‌های اهداکنندگان جهانی

❌ معایب:

• هزینه بالاتر نسبت به روش‌های Low Resolution
• نیاز به تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص
• تحلیل پیچیده داده‌ها به‌ویژه در NGS

نکات مهم هنگام انجام HLA Typing

• استفاده از نمونه خون با EDTA با کیفیت بالا
• انجام تست‌های تأییدی برای نمونه‌های مشکوک
• انتخاب نوع تست بر اساس کاربرد بالینی خاص (مثلاً پیوند کلیه vs تشخیص دارویی)
• همکاری با آزمایشگاه‌های معتبر و دارای تأییدیه بین‌المللی (CAP/EFI)

جمع‌بندی

High Resolution Typing برای HLA-A, B, DR به عنوان یک استاندارد طلایی در بسیاری از مراکز پیوند و ژنتیک پزشکی شناخته می‌شود. با پیشرفت فناوری‌هایی مانند NGS، تشخیص‌ها دقیق‌تر و شانس موفقیت پیوندها بالاتر رفته است. انتخاب درست روش و همکاری با آزمایشگاه‌های حرفه‌ای، نقش کلیدی در بهبود نتایج درمانی ایفا می‌کند.