🔬 تکنیک FISH برای تعیین وضعیت HER2 در سرطان پستان

نویسنده: بهنیا صادقی

1. مقدمه: اهمیت تعیین وضعیت HER2 در سرطان پستان

ژن ERBB2 یا همان HER2، یکی از ژن‌های مهم در سرطان پستان است که تولیدکننده‌ی گیرنده‌ی تیروزین کینازی از خانواده فاکتور رشد اپیدرمال (EGFR) می‌باشد. افزایش بیان یا تکثیر ژن HER2، در حدود 15–20٪ از سرطان‌های پستان دیده می‌شود و با پیشرفت سریع‌تر بیماری و پیش‌آگهی نامطلوب‌تر همراه است.

2. روش‌های تشخیصی برای بررسی HER2

2.1. ایمونوهیستوشیمی (IHC)

در این روش، میزان پروتئین HER2 روی سطح سلول‌های سرطانی ارزیابی می‌شود:

  • IHC 0 یا 1+: HER2 منفی
  • IHC 2+: مرزی (نیازمند تست تأییدی)
  • IHC 3+: HER2 مثبت

در موارد 2+، برای تعیین دقیق‌تر، از روش مولکولی FISH استفاده می‌شود.

2.2. هیبریداسیون درجا با فلورسنس (FISH)

FISH (Fluorescence In Situ Hybridization) یک روش مولکولی پیشرفته است که با استفاده از پروب‌های DNA فلورسنت، میزان تکثیر ژن HER2 را در نمونه بافتی (بلوک پارافینه FFPE) اندازه‌گیری می‌کند.

نتایج FISH به‌صورت زیر گزارش می‌شوند:

  • Positive (Amplified): افزایش تعداد کپی ژن HER2 → تومور HER2 مثبت
  • Negative (Non-amplified): تعداد کپی نرمال → تومور HER2 منفی

FISH در موارد مرزی (IHC 2+) روش استاندارد برای تعیین وضعیت نهایی HER2 است.

3. کاربردهای بالینی تست FISH برای HER2

  • تشخیص قطعی HER2 در موارد مشکوک (IHC 2+)
  • انتخاب بیماران برای درمان با داروهای هدفمند ضد-HER2 مانند:
    • Trastuzumab (Herceptin)
    • Lapatinib
    • Pertuzumab
  • جلوگیری از درمان‌های پرهزینه و پرعارضه در موارد HER2 منفی

4. مراحل انجام تست FISH HER2

4.1. نمونه مورد نیاز:

نمونه بافتی (FFPE) حاصل از بیوپسی یا جراحی پستان

4.2. مراحل آزمایش:

  1. برش‌گیری از بلوک پارافینه
  2. هیبریداسیون پروب FISH (مثلاً پروب CytoCell HER2/ERBB2)
  3. شستشو و رنگ‌آمیزی با DAPI برای هسته
  4. بررسی با میکروسکوپ فلورسنت

4.3. تفسیر نتایج:

  • نسبت HER2/CEP17 ≥ 2 یا تعداد کپی HER2 ≥ 6 → Amplified (مثبت)
  • نسبت < 2 و کپی HER2 < 4 → non-amplified (منفی)

5. تفاوت FISH با سایر روش‌ها (IHC و CISH)

ویژگیIHCFISHCISH

نوع بررسیپروتئینیژنتیکیژنتیکی
حساسیتمتوسطبالامتوسط
نوع رنگکروموژنفلورسنتکروموژن
نیاز به میکروسکوپ خاصخیربلهخیر
کاربردغربالگری اولیهتایید موارد مشکوکجایگزین FISH در مراکز فاقد فلورسانس

6. نقش HER2 در درمان و پیش‌آگهی

تومورهای HER2 مثبت:

  • تهاجمی‌تر هستند
  • پیش‌آگهی ضعیف‌تری دارند
  • به درمان‌های هدفمند پاسخ می‌دهند

Trastuzumab (Herceptin) اولین داروی هدفمند ضد-HER2 است که باعث بهبود بقاء در بیماران HER2 مثبت شده و اکنون در درمان سرطان پستان، معده و مری استفاده می‌شود. به دلیل عوارض قلبی و هزینه بالا، انجام تست FISH پیش از تجویز دارو الزامی است.

7. جمع‌بندی

تکنیک FISH HER2 یک روش تشخیصی دقیق و استاندارد در تایید وضعیت HER2 در سرطان پستان است. این تکنیک نقش اساسی در تعیین مسیر درمانی بیماران دارد و به ویژه در موارد IHC 2+ حیاتی است.

توصیه نهایی:
در بیماران مبتلا به سرطان پستان، تعیین دقیق وضعیت HER2 با استفاده از FISH نه تنها موجب انتخاب صحیح درمان می‌شود، بلکه از مصرف بی‌رویه داروهای گران‌قیمت و پرعارضه جلوگیری می‌کند.